Nietolerancja laktozy to najczęściej występująca alergia pokarmowa, jest wywołana niewystarczającą ilością laktazy, enzymu trawiennego odpowiedzialnego za jej rozpad. Problemy z trawieniem tego cukru dają szereg nieprzyjemnych objawów, a diagnoza jest trudna i czasochłonna. Jak ją rozpoznać?
Laktoza
To występujący naturalnie w mleku oraz wszystkich jego przetworach dwucukier (glukoza i galaktoza), za jej rozkład w organizmie odpowiedzialna jest laktaza, enzym trawienny dbający o prawidłowe procesy metaboliczne. Laktoza jako źródło łatwo przyswajalnej energii reguluje łaknienie i wpływa na prawidłowe funkcjonowanie gospodarki hormonalnej. Znajduje się nie tylko w przetworach mlecznych, takich jak maślanka, serki topione, śmietana, czy lody, służy też do wytwarzania leków, czy niektórych wędlin.
Objawy nietolerancji laktozy
Z nietolerancją laktozy mamy do czynienia kiedy w organizmie nie ma wystarczającej ilości laktazy aby laktoza mogła zostać prawidłowo rozłożona i wchłonięta, wtedy dochodzi do fermentacji. Problemy trawienne niosą ze sobą szereg nieprzyjemnych objawów charakterystycznych dla nietolerancji laktozy:
- bóle brzucha, kolki
- gazy i wzdęcia
- nudności i wymioty
- biegunki
- problemy z koncentracją
- przewlekłe zmęczenie i rozdrażnienie
- zaburzenia snu
Zaburzenia trawienia mogą wystąpić nawet wiele godzin po spożyciu produktu zawierającego laktozę, dlatego bardzo często objawy nie są łączone z przyczyną dyskomfortu. Bywa również, że dopiero spożycie produktów o większej zawartości laktozy wywołuje niepożądane reakcje organizmu, podczas gdy te o niższej zawartości cukru mlecznego nie sprawiają problemów trawiennych.
Przyczyny nietolerancji laktozy
Nietolerancja laktozy jest jedną z najczęściej występujących alergii pokarmowych. Szacuje się, że zmaga się z nią nawet co trzeci dorosły, a wraz z wiekiem aktywność laktazy w organizmie maleje. Wyróżnia się trzy rodzaje niedoborów laktazy:
- hipolaktazja, czyli pierwotny niedobór laktazy- schorzenie dziedziczone recesywnie, objawia się najczęściej w okresie dojrzewania lub u dorosłych, rzadziej u dzieci i niemowląt , objawem jest malejąca z wiekiem aktywność laktazy w organizmie.
- alaktazja, czyli wrodzony niedobór laktazy- dziedziczony genetycznie defekt metaboliczny uniemożliwiający produkcję laktazy, objawia się u noworodków przy pierwszym kontakcie z mlekiem matki/ mlekiem modyfikowanym zawierającym laktozę
- wtórny (nabyty) niedobór laktazy- niedobór enzymu powstaje w wyniku chorób lub innych czynników, które wpływają na uszkodzenia nabłonka i produkujących laktazę kosmków jelitowych. Mogą wywołać go:
- celiakia
- pasożytnicze zakażenie przewodu pokarmowego
- mukowiscydoza
- choroba Leśniowskiego- Crohna
- choroba Whipple?a
- infekcje żołądkowo- jelitowe
Diagnostyka i leczenie nietolerancji laktozy
W przypadku zaobserwowania objawów mogących świadczyć o nietolerancji laktozy należy skonsultować się z lekarzem, który zadecyduje o wyborze odpowiednich badań w celu postawienia prawidłowej diagnozy. Najczęściej zleca się wodorowy test oddechowy i test tolerancji laktozy z krwi, które połączone pozwalają na ustalenie wiarygodnego wyniku na poziomie 95%. Test wodorowy polega na przyjęciu na czczo wodnego roztworu laktozy i mierzeniu stężenia wodoru w wydychanym powietrzu w równych odstępach czasu. Podwyższony poziom wodoru wskazuje na problem z nietolerancją laktozy. Test z krwi polega natomiast na podaniu wodnego roztworu laktozy i oznaczeniu zawartości glukozy we krwi. Przy nietolerancji poziom cukru we krwi nie wzrasta.
Jeszcze bardziej dokładny wynik uzyskać można wykonując testy genetyczne, które mają na celu ustalenie, czy doszło do mutacji w genie kodującym laktazę, oraz przy najbardziej inwazyjnej z metod, badaniu endoskopowym.
Metodą najprostszą i najczęściej stosowaną w diagnozowaniu nietolerancji jest wciąż dieta eliminacyjna, polega ona na wyeliminowaniu na okres około dwóch tygodni wszelkich produktów zawierających laktozę.
Dieta bez laktozy:
Nietolerancja laktozy wymusza konieczność całkowitej eliminacji z codziennej diety mleka oraz wszelkich jego przetworów, a nawet pieczywa, wędlin i leków, które w swoim składzie zawierają laktozę. Osoby z alaktazją, wrodzoną nietolerancją laktozy, muszą bezwzględnie zrezygnować z niej na całe życie, natomiast w pozostałych przypadkach wystarczy jej czasowe odstawienie lub ograniczenie. Codzienne, niewielkie dawki laktozy mogą pomóc ustalić jaka jej ilość jest dla danego organizmu bezpieczna.
Produkty mleczne i jego przetwory są bogate w wapń, materiał budulcowy kości i zębów, a wykluczenie ich z diety może prowadzić do poważnych niedoborów. Niski poziom wapnia w organizmie przyczynia się do wielu chorób, m.in. osteoporozy, dlatego na diecie bez laktozy szczególnie ważne jest dostarczanie wapnia ze źródeł roślinnych:
- mleka roślinne (ryżowe, migdałowe, owsiane, kokosowe)
- orzechy laskowe, migdały
- tofu
- amarantus, sezam, nasiona maku
- zielone warzywa liściaste (jarmuż, szpinak, brokuł)
- suszone figi, suszone morele
Rynek spożywczy oferuje wiele ułatwień dla osób z nietolerancją pokarmową. Oprócz produktów lactose free: serów, jogurtów i mleka, dostępne są również indywidualnie komponowane diety pudełkowe z dostawą pod same drzwi. Catering dietetyczny lacto-free to idealne rozwiązanie w przypadku nietolerancji- dieta jest zróżnicowana i zbilansowana pod względem wartości odżywczych. Aby uniknąć niedoborów wynikających ze zmiany nawyków żywieniowych, każdą wynikającą z nietolerancji zmianę w codziennej diecie należy skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.
